Krizin etkisiyle 2008’in son çeyreğinde yüzde 6.2 küçülerek, yılı sadece yüzde 1.1’lik büyüme oranıyla kapatan Türkiye, 2009’un ilk çeyreğinde çift haneli daralmayla savaş yıllarını hatırlattı. İlk çeyrekteki yüzde 13.8’lik küçülme, 2’nci Dünya Savaşı’nın bitiş yılı olan 1945’te yüzde 15.3’lük küçülmeyi akıllara getirdi.
KÜRESEL ekonomik krizin Türkiye’ye etkisi ‘savaş’ gibi oldu. 2008’in son çeyreğinden itibaren Türkiye’de de kendisi hissettiren kriz, 2009’un ilk çeyreğindeki büyüme rakamlarına çok ağır bir şekilde yansıdı. 2008’in son çeyreğinde yüzde 6.2 küçülen ekonomi, bu yılın ilk çeyreğinde de yüzde 13.8 daraldı. Bu oran da gösterdi ki, kriz Türkiye’yi ‘teğet’ geçmedi, savaş etkisi yarattı.
GSYH dolar bazında yüzde 29 küçüldü
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı, 2009 ocak-mart dönemine ilişkin gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) hesaplarına göre, sabit fiyatlarda GSYH’de yaşanan yüzde 13.8’lik azalma ile 21 milyar 145 milyon lira oldu. Cari fiyatlarla ise GSYH, yüzde 2.2 azalarak 210 milyar 997 milyon lira düzeyinde gerçekleşti. Oysa geçen yılın ilk çeyreğinde GSYH, cari fiyatlarla yüzde 14.8, sabit fiyatlarla yüzde 7.3 büyümüştü. Türkiye ekonomisi, ilk 3 ayda, dolar bazında cari fiyatlarla yüzde 29 küçülürken, GSYH, 127 milyar 812 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Savaşın etkisi de bu kadar olmuştu
2001 krizinden sonra peş peşe 27 çeyrek büyüyerek ayrı bir rekora imza atan Türkiye ekonomisi, krizin etkisiyle 2008 yılının son çeyreğinde yüzde 6.2 daralmıştı. Böylece yılı sadece yüzde 1.1’lik büyüme oranı ile kapatan Türkiye, 2009 yılının ilk çeyreğindeki küçülme ile de başka bir rekora yaklaştı. İlk çeyrekteki yüzde 13.8’lik küçülme, 1945-46 yıllarındaki küçülme oranlarından sonraki en yüksek küçülme oldu. 1939-1945 yıllarını kapsayan İkinci Dünya Savaşı’ndan ağır bir şekilde etkilenen Türkiye ekonomisi, 1940’ta yüzde 10.3, 1943’te yüzde 9.8 küçülmüş ve savaşın son yılı olan 1945’te de yüzde 15.3’lük ağır bir daralma yaşamıştı. O tarihten sonra en büyük yüzde 12.8’lik küçülme rakamını gören (1951’de) Türkiye ekonomisi, Türkiye’nin yaşadığı en ağır kriz olarak bilinen 2001 krizinde bile yüzde 9.5 küçülmüştü.
En büyük daralma ticarette yaşandı
[img width=100 height=100]http://www.hurriyet.com.tr/_np/3031/8313031.jpg[/img]
BU yılın ilk çeyrek verileri, sektörel bazda incelendiğinde en yüksek daralma yüzde 25.4’le toptan ve perakende ticarette görüldü. Daralma tarımda yüzde 3, madencilikte yüzde 13, inşaatta yüzde 18.9, ulaştırma ve haberleşmede yüzde 17.6, eğitimde yüzde 0.2, sektörler toplamında ise yüzde 11.5 olarak gerçekleşti.
10 bin dolarlık gelirimiz de eridi
HÜKÜMETİN yenilenmiş nüfus istatistikleri ve milli gelir hesapları ile “10 bin doları aştı” diyerek övündüğü kişi başı gelir de, ilk çeyrek itibariyle eridi. Yılın ilk çeyreğinde cari fiyatlarla yıllık GSYH 689 milyar 584 milyon dolar olurken, kişi başı gelir de 9 bin 642 dolar oldu. Yapılan hesaplamaya göre, ilk çeyrek itibariyle cari fiyatlarla yıllık GSYH TL bazında 1 trilyon 36 milyar 295 milyon TL, dolar bazında ise 689 milyar 584 milyon dolar oldu.
Tüketim yüzde 9.2 geriledi
KRİZİN talebi etkilemesi nedeniyle tüketimdeki daralma ilk çeyrekte artarak devam etti. Geçen yılın son çeyreğinde yüzde 4.6 azalan tüketim, yılın ilk üç ayında yüzde 9.2’lik düşüş kaydetti. Ancak bu düşüşün, birinci ve ikinci ÖTV indirimnden sonra hız keseceği yönünde beklentiler mevcut. Hatta son çeyrekte artış bile bekleyenler var.
13.8 Türkiye için neyi ifade ediyor
BU yılın ilk çeyreğinde yaşanan yüzde 13.8’lik küçülme oranı, pek çok açıdan dikkat çekici. Bunların bazılarını şöyle sıralamak mümkün:
13.8, Türkiye Cumhuriyeti tarihine baktığımızda da, sıralamaya üst noktalardan giren bir rakam. Kurtuluş Savaşı, 1929’taki Büyük Buhran gibi dönemlere bakınca, 13.8’lik oran sıralamada 2’nci.
13.8, Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki, çok az sayıdaki çift haneli rakamdan da biri. Cumhuriyetin 86 yıllık tarihi boyunca, yıl sonları itibariyle 4 kez çift haneli küçülme yaşandı.
13.8, Türkiye’nin en ağır krizi olarak tarihe geçen 2001’deki daralmanın da üzerinde bir rakam. 2001 krizinde ekonomi yüzde 9.5 daralarak, en azından çift haneli bir orana çıkmamıştı.
13.8, çeyrek dönemler itibariyle bakıldığında da yüksek bir rakam. Kriz yılı olan 2001’in 2’nci çeyreğinde yüzde 12.3 küçülen ekonomi, aynı yılın 4’üncü çeyreğinde de yüzde 12 civarında daralmıştı.