29 ekim 1923 –Ankara TBMM de saat 20:30 İttifakla Türkiye devletinin rejiminin Cumhuriyet olduğu kabul ediliyor .Gazi Mustafa Kemal Paşa Cumhuebaşkanı seçiliyor .İsmet İnönü Başbakan olarak kabineyi kurmakla görevlendiriliyor .
31 ekim-seferberlik kaldırıldı (3 eylül 1914 de ilan edilmişti
1 kasım - fethi okyar meclis başkanlığına seçildi
8 kasım-doktorların mecburi hizmet kanunu kabul edildi
24 kasım –hindistan’daki müslüman ismaili mezhebi cemaat lideri Ağa han ile Emir Ali ;hilafet ve halifeninsiyasi durumunun korunmasıyla ilgili olarak İsmat İnönüye mektup gönderdi .
5 kasım-bu mektup bazı gazetelerde yayınlandı
8 aralık- istiklal mahkemeleri üyeleri seçildi
9 aralık-mektubu yayınlayan gazeteciler tutuklandı
12 aralık- kurtuluş savaşında (15.5.19119-1.11.1923)yararlılık gösterenlere istiklal
madalyası verilmesi kararlaştırıldı .
26 aralık-genel af çıkarıldı
31 aralık –m.kemal izmir seyahtine gitti
1924
10 ocak –askerlik süresi 1.5 yıla indirildi
15 şubat –m.kemal paşa ordu ve kolordu komutanlarıyla ,ismet paşa ve genelkurmay başkanı ile toplandı .şu kararlar alındı:
a-halifeliğin kaldırılması
b-şeriye ve evkaf bakanlığının kaldırılması
c-öğretim ve eğitimin birleştirilmesi
d-genel kurmay bakanlığının bakanlar kurulu dışına çıkarılması
26 şubat- Sürmene’nin kurtuluş yıldönümü
3 mart –hilafetin kaldırılması ,tevhid-I tedrisat kanunu
5 mart ismet paşa yeni kabineyi kuruyor
13 nisan –1.dünya savaşındaki liderlerimiz talat ,cemal ve bahattin şakir in ailelerine maaş bağlanması
22 nisan – demiryolları genel müdürlüğü kuruldu ,anadolu ,bağdat yolu satın alındı
23 nisan –iziz almadan ağaç kesilememesi kanunu 23 nisan –türk ocakları yeniden kuruldu
30. nisan-diyanet işleri başkanlığına ,kurtulusavaşında Ankara hükümetini destekleyen ,İstanbul hükümetinin ,kurtuluş hareketini kötüleyen fetvalarına karşılık veren ,vatansever din adamı Mehmet Rıfat Börekçi(1681-1941)atandı .
7 mayıs-istanbulda cumhuriyet gazetesi yayınlanmaya başladı
22 eylül-m.kemal paşa eşi latife hanımla beraber samsunu ziyaret etti Gazi istiklal ticaret okulu öğretrmenlerine şunları söylemiştir:
….Dünyada her şey için ,uygarlık için ,hayat için başarı için ,en hakiki mürşit ilimdir ,fendir .İlmin ve fennin haricinde mürşit aramak gaflettir ,cehalettir ,delalettir …’
10 ekim –ankara sivas demiryolu yapılmaya başladı
25 ekim-büyük türk düşünürü türkçülüğün babası Ziya Gökalp öldü
29 ekim –tbmm 2. Binasına taşındı
29 aralık-bahriye bakanlığı kurulmasına dair 539 nolo kanun kabul edildi
1925
1 ocak-lozan antlaşmasına göre Türkiye Cumhuriyeti, gümrük vergilerini uygulamaya başladı
7 ocak –recep peker CHP genel sekreteri oldu
30 ocak-patrik konstantin 4 bursalı olduğu için mübadeleye dahil edilerek sınırdışı edildi
11 şubat-şeyh sait isyanı.eski adı genç olan bingöl ilinin ergani ilçesine bağlı eğil bucağının pınar köyünde başlayan ayaklanma,elazığ ve diyarbakır’ada sıçradı .
16 şubat –tayyare cemiyeti kuruldu(thk)
17 şubat –aşar vergisi kaldırıldı(köylünün toprak ürününün 10 da 1 I alınıyordu)
24 şubat –elazığ asilerr tarafından işgal edildi
25 şubat- güneyde sıkı yönetim ilan edildi ,dinin politik amaçlarla suistimal edilemeyeceğine dair kanun kabul edildi
26 şubat- bir fransız şirketinin yönettiği tütün rejisi lağv edildi ve sigara kağıdı fabrikası kurulmasına karar verildi
7 mart-tbmm istiklal mahkemesi üyelerini seçti
5 nisan –şeker fabrikaları kurulmasıo kanunu
12 nisan-şeyh said yakalandı
22 nisan-harita genel müdürlüğü,yüksek askeri şura ,ticaret ve sanayi odaları kanunları kabul edildi
3 haziran-terakkiperver cumhuriyet fırkasını kapatılması kabul edildi
29 haziran-diyarbakır istiklal mahkemesi şeyh said ile 46 yandaşını ölüme mahkum etti .Güney bölgesinde tekkeler kapğatıldı .
5 ağustos- m.kemalpaşa latife hanımdan ayrıldı .(29 ocak 1923de evlenmişlerdi .)
27 ağustos-m.kemal paşa inebolu türk ocağı fes,çarşaf ile ilgili tarihi konuşmasını yaptı .
1 eylül-1.tıp kongresi ankara’da yapıldı
13 eylül –m.kemal paşa istiklal mahkemesi tarafından ölüme mahkum edilen gazetecileri af etti
11 ekim –resmi merasimlerde giyilecek elbise ve teferruatı hakkında 2626 sayılı bakanlar kurulu karar kabnul edildi
14 kasım –sivasta gerici gösteriler bastırıldı
27 kasım-maraşta gerici gösterileri
28 kasım-rizede gerici istan basrtırıldı 8 idam
29. kasım- sivasta gerici isyan hemen bastırıldı
17 aralık-türk sovyet tarafsızlık antlaşması imzalandı
1926
1 mart-türk ceza kanunu kabul edildi
22 mart –içki tekeli devlete geçti
10 nisan-iktisadi kurumlasrda yazışmaların türkçe yapılmasına dair kanun kabul
11 nisan-kabine mussolinin doğu akdeniz ile ilgili demeci üzerine kısmi seferberlik ilan etti
19 nisan-kabotaj kanunu
26 nisan –iranlılarla evlenmeyi yasaklayan kanunun kaldırılması kabul edildi
26 mayıs-istiklal savaşına katılmayan memurlar işten çıkarılması kanunu
30 mayıs-ankarada otomatik telefon santrali kurulmasıiçin kanun
5 haziran –türkiye,ingiltere,ırak arasında musul antlaşması
15 haziran –Gazi Mustafa Kemal Paşnın İzmir’e ziyaretini fırsat bilen düşmanları,bir suikast düzenlediler .Gazi otomobille şehirden geçerken,Gaffarzade oteli yakınında bir dönemeçte Ziya Hurşit ve adamları kendisine ateş edip ,kargaşalaşıktan yaralanıp
Sakız adasına kaçacaklardı .Suikastçilerim kaçmasını sağlayacak olan motorcu Şevki ,hazırlıkları İzmir Valisi Kazım Dirik’e haber vererek suikastçileri yakalattı .
18 haziran-Gazi suikast dolayısıyla Anadolu Ajansına demeç verdi:benim naciz vücudum bir gün elbet toprak olacaktır ,fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır .
20 haziran –geniş ölçüde tutuklama yapıldı .Tutuklanalar arasında milletvekilleri ve ordu kumandanı paşalarda vardı .Şark fatihi Kazım Karabekir Paşa da tutuklananlar arasındaydı .Başbakan İsmat İnönü ,emniyet müdürüne emir vererek Karabekir Paşayı serbest bıraktırdı .TBMM nin kararı olmadan milletvekillerinin tutuklanmaması lazım diyordu .İstiklal mahkemesi TBMM adına yargı yetkisini kullandığını ileri sürerek İsmet Paşa’nın tutuklanmasına kara verdi .
13 temmuz- İzmir suikasti karara bağlandı .İzmir milletvekili Şükrü ,saruhan milletvekili halis turgut ,istanbul milletvekili ismail canbulat ,erzurum milletvekili rüştü paşa ,eski lazistan milletvekili ziya hurşit ,trabzon milletvekili hafız mehmed ,sarı efe edip ,emekli teğmen çopur hilmi ,emekli baytar albay rasim ,laz ismail ,gürcü yusuf ,eski ankara valisi abdülkadir ve kara kemal …. Ölüm cezasına çarptırıldılar .
2 ağustos- lotus isimli Fransız gemisi,türk sularında bozkurt isimli Türk gemisini gösterdi .çarpışma uluslarası bir davanın doğmasına sebep oldu .
26 ağustos-ittihatçılar davası denilen İzmir suikastinin 2. Bölümü davası Ankara istiklal mahkemesinde sonuçlandı . eski maliye nazırı cavid ,dr.nazım ,milletvekili
hilmi ölüm cezasına çarptırıldı .gazeteci hüseyin cahit yalın eraat etti .rauf orbay ve eski izmir valisi rahmi bey gıyaben onar yıl kalebentliğine mahkumedildiler .
4 ekim-medeni kanun ,borçlar kanunu ve ticaret kanunu yürürlüğe girdi .
6 ekim –kayseri uçak montaj fabrikası açıldı .
26 kasım –alpullu şeker fabrikası hizmete açıldı
1 aralık-türk yunan mübadele olunan malların hesaplaşması antlaşması imzalandı .
1927
1 şubat –milletvekili seçimi yapıldı
7şubat –türk şimendifer inşaası imzalandı
7 mart –istiklal mahkemeleri kaldırıldı
10 nisan-binaların numaralandırılmasına ve sokakların adlandırılmasına dair yasa
21 haziran –mecburi asklerlik kanunu
25 haziran –yozgat ilinin adı TBMMde bozok olarak değiştirildi
4 temmuz- m.kemal ,ismet inönü ,kazım özalp paşalar ordudan ayrıldılar .
gazi hastalandı .Almanyadan prof .von romberg ve kraus davet edildi
15 ekim –gazi CHP büyük kongresini açtı ve 6 gün boyunca 6 şar saat söz alarak
tarhi söylevini okudu .
19 ekim-gazi tüm varlığını CHP ye bıraktı
28 ekim-ilk nüfus sayımı- 13.648.270
30. ekim –st.Nazaire firmasıyla Yavuz savaş gemisinin onarımı antlaşması yapıldı
1 kasım –gazi 3. Defa cumhurbaşkanı seçildi
8 kasım-istanbul ve izmirdeki komünistler tutuklndı
24 aralık-Yavuz savaş gemisinin onarımı ile ilgili dedikodular üzerine İsmet paşanın teklifi ile bahriye vekili ihsan bey aleyhine TBMM araştırma komüsyonu kurdu .
1928
1 ocak –anadolu demiryolu satın alındı
8 ocak –adliye vekili Mahmut Esat Bozkurt ,latin harfleri ile ilgili olarak Türk ocağında konuşma yaptı .
29 ocak –hristiyanlık probagandası yaptığı anlaşılan Bursa Amerikan kız koleji bakanlar kurulu kararı ile kapatıldı
31 0cak –türk eğitim derneği kuruldu
3 şubat –istanbulda ilk hutbe türkçe olarak okundu
10 nisan –ismet paşa ve 120 arkadaşının teklifi üzerine anayasadan dini terimler kaldırıldı
23 mayıs-türk vatandaşlığı kanunu kabul edildi
26 haziran –latin alfabesinin Türkçeye uygulanmasının mümkün olup olmadığının
incelenmesi için ankara’da latin harfleri komisyonu toplandı
8 ağustos –istanbul ,taksim de cumhuriyet anıtı törenle açıldı( italyan Pietro Kanonika tarafından yapılmıştı)
9 ağustos –m.kemal harf devrimini müjdeledi
1 kasım –türk harleri kabul edildi
12 kasım –istanbuldaki devlet memurları yeni türk harflerinden imtihan edildi
10 aralık-soyadı komisyonu toplandı
1929
1 ocak –türk harflerinin öğretilmesini sağlayacak millet mektepleri yurdun her yerinde açıldı
12 şubat – troçki istanbul’a geldi
3 mart –istanbulda ‘Ta Hronika’isimli bir gazete de türk aleyhtarı yazılar çıkması üzerine ,gazete idarahanesi türk gençleri tarafından tahrip edildi
28 mayıs –Türkiye ve Almanya karşılıklı himaye antlaşması imzaladı
1 haziran –zirai kredi kooperatifleri kanunu
8 haziran –milli sanaiyi koruma kanunu
1 eylül –ilk ve orta okul ders cetvelinden arapça ve farsça dersleri kaldırıldı .
25 ekim -istanbul berlin ilk hava postası başladı
25 ekim –osmanlı ceza kanunu yürürlükten kalktı
25 kasım –ankarada ziraat bankası hizmete açıldı
1930
10 haziran -türkiye yunanistan ahali mübadele antlaşması imzalandı
11 haziran –Türkiye merkez bankası kanunu
14 haziran –asker yargıtay kuruldu
22 haziran –jandarma genel komutanlığı kuruldu
12 ağustos –serbest cumhuriyet fırkası fethi okyar tarafından kuruldu
1 eylül - istanbul vilayetine bağlı olarak fatih ,eminönü ,kadıköy ,beşiktaş ilçeleri kuruldu .
29 eylü –e dirnede türk amele ve çiftçi fırkası kurulmasına izin verilmedi
17 kasım –serbest cumhuriyet fırkası kendisini fesh etti
21. aralık –ahali cumhuriyet fırkası ken dinini feshetti (kuruluş –26 eylül)
22. aralık –menemen olayı ,nakşibendi tarikatina bağlı derviş mehmedt ve kendisine katılan birkaç kişi menemende bir gericilik ayaklanömasına sebep oldular .Kazada yedek subaylığını yapan ilkokul öğretmeni Mustafa Fehmi Kubilay bir manga askeriyle gericilerin üzerine yürüdü .Derviş mehmet kubilayın kafasını keserek bir mızrağa takarak sokakları dolaşması .hasan ve şevki isimli bekçilerin şehid olması .
23. Orgeneral mustafa muğlalı başkanlığında kurulan bir mahkeme ,suçluları ölüme mahkum etmiştir .
1931
29. ocak –gümrük ve tekel bakanlığı kuruldu
26 mart –ölçüler kanunu
15 nisan –türk tarih kurumu
4 mayıs -milletvekilliği seçimleri
30 aralık –tarım bakanlığı kuruldu
1932
2 ocak –istanbul yerebatan caminde ilk defa Hafız Yaşar tarafından Türkçe kur’an okundu
19 şubat –halkevleri kuruldu (8 ağustos 1951 de kapatıldı)
9 temmuz-türkiye milletler cemiyetine katıldı
12 temmuz-türk dil kurumu kuruldu
18 temmuz –ezanın türkçe okunması diyanet işleri başkanlığınca ilgilelere duyuruldu ve başlandı
ezanın Türkçesi şöyleydi.
Tanrı uludur
Şüphesiz bilirim ,bildiririm
Tanrıdan başka yoktur tapacak
Tanrının elçisidir Muhammed,Haydin namaza
Haydin felaha
Namaz uykudan hayırlıdır
Tanrı uludur
Tanrıdan başka yoktur tapacak
1 ağustos –Türkiye güzeli Keriman Halis dünya güzeli seçildi
27 eylül-Gazi Mustafa Kemal Paşa ,ABD li general MC .Artur’u kabul etti .
Atatürk şunları söylemiştir: (1951’de kamuoyuna açıklanmış)
Yeni bir dünya savaşı yakındır ,bu savaşta Amerika tarafsız kalamaz ,Mussolini durumunu koruyamaz ,savaş sonrası bolşevik tehlikesinin artacağı kesindir …
1933
8 ocak-birinci 5 yıllık plan kabul edildi
20 mayıs –hava yolları devlet işletmesi kuruldu
21. mayıs –PTT genel müdürlüğü kuruldu
31 mayıs –İstanbul Darülfünunun ilgasına ve yeni bir üniversite kurulması
na karar alındı
1 temmuz –deniz yolları işletmesi kuruldu
1 ağustos –darülfünun yerini İstan bul Üniversitesine bıraktı
1934
21 ocak –türk sovyet kredi antlaşması imzalandı
3 şubat –atinada balkan paktı imzalandı
21 haziran –soyadı kanunu
24 kasım - Kemal Pasşa’ya Atatürk soyadı verildi
3 aralık –ibadet dışında bazı elbiselerin giyilemeyeceğine dair kanun
5 aralık –türk kadınına milletvekili seçmek hakkı verildi
1935
8 şubat –milletvekili seçimleri yapıldı :382 erkek 17 kadın milletvekili
27 mayıs –ulusal bayramlar kabul edildi
20 ekim –genel nüfus sayımı 16 .158 .018
9 kasım –Türk mason derneği yayınladığı bir bildiride ,çalışmasını feshettiğini
açıkladı ,mallarını halkevlerine bağışladı
1936
29 mayıs –türk bayrağı kanunu kabul edildi
20 temmuz –montrö anlaşması imzalandı
27 aralık – mehmet akif ersoy vefat etti(1921 de TSK’ya ithaf ettiği şiir 12 mart 1921 de mecliste okunup milli marş olarak kabul edilmiştir
1937
5 ocak –malatya milletvekili inönü ve 153 arkadaşının verdiği önerge ile anayasanın 2. Maddesi düzenlendi :Türkiye cumhuriyeti ;cumhuriyetçi ,halkçı ,laik ,devletçi ve inkılapçıdır ifadesi netne girdi .
29 mayıs –türkiye ile fransa arasında sancak’ın mülki bütünlüğünü garati eden bir antlaşma imzalandı
22. ekim –inönü başbakanlıktan çekildi .kabineyi kurmakla Celal Vbayar görevlendirildi .
1938
6 mart –Atatürk’e Türk hekimleri tarafından ilk konsültasyon yapıldı
23 mayıs-istanbul elekrik şirketi satın alındı
2 eylül –hatay bağımsız oldu
28 ekim –ankara radyosu hizmete başladı
10 kasım –Atatürk ,saat 09.05 de istanbul’da dolmabahçe sarayında vefat etti .
21 kasım –Atatürk’ün naaşı ,törenle Ankara Etnografya müzesindeki geçici kabrine konuldu
21 kasım –Türkiye Cumhuriyetinin 2. Cumhurbaşkanı inönü Atatürk için millete yayınladığı beyannamede’vatan sana minnetardır2 dedi.
28 kasım –Ata’nın vasiyeti açıklandı
23. aralık- CHP olağanüstü kurultayında Atatürk ebedi başkan ,İnönü ise değişmez başkan seçildi
1939
25 ocak –dr.refik saydam başbakan oldu
3 nisan –İnönü meclisin oybirliği ile cumhurbaşkanı seçildi
29 haziran –hatay oy birliği ile vatana katılma kararı aldı
5 temmuz-milli piyango idaresi kuruldu
19 ekim –Türkiye ,fransa ve ingiltere ile üçlü yardım antlaşması imzaladı .
24. aralık-Erzincan depremi(40.000 kayıp)
1940
8 ocak –türkiye fransa ingiltere kredi antlaşması imzalandı
17 nisan –köy enstitüleri kanunu kabul edildi
13 mayıs Alman orduları Fransa’ya girdi
19 mayıs –istanbul’da dolmabahçe stadının temeli atıldı
20 mayıs –devlet konservatuarı kuruluşu hakkındaki kanun kabul edildi
20 ekim –nüfus sayımı 17.820.950
25. ekim –İtalya Yunanistan’a saldırdı
25 kasım –İstanbul ,Edirne ,Kırklareli ,Tekirdağ ,Çanakkale ve kocaeli de sıkıyönetim ilan edildi
30. kasım –İstanbul ‘da karartma başladı
19 aralık –Alman saldırısına uğramış Yunanistan’a kurtuluş şilebiyle yardım malzemesi gönderildi
1941